Fotoğrafta Kompozisyon

Bir diğer temel konumuz da Açık ve Kapalı Kompozisyon kavramıdır. Fotoğraf çerçevesinde fotoğrafı çeken fotoğrafçının bazen bilinçli bazen de istem dışı olarak oluşturduğu konu veya imgenin, fotoğraf yüzeyinin dışına taşması ya da dışında sonlanması Açık Kompozisyon, bunun tam tersi olarak, fotoğrafçının konuyu veya eylemi fotoğraf çerçevesi içinde sonlandırarak izleyiciye herhangi bir yorum açıklığı bırakmamasına da Kapalı Kompozisyon tanımı yapılmaktadır.

Kullanıldığı yere göre küçük ve merkezi niteliği olan daire, leke veya benek olarak görülebilir. İyi kullanıldığı takdirde, fotoğraf yüzeyinde aktif rol oynayabilir. Fotoğraftaki nokta sayısı arttıkça hareket artar. Örneğin, denizin ortasında yalnız bir gemi, karlar üzerinde yürüyen bir insan fotoğrafa dinginlik kattığı gibi, iki ve daha fazla nokta öğe olarak kullanıldığında, izleyicinin gözü bu noktalar arasında gezinme ihtiyacı hissedecektir. Bu noktaları, ileride ayrıntılı olarak bahsedeceğim “ilgi merkez“lerine yerleştirdiğimiz takdirde, söz konusu etki daha da artacaktır.

Yatay çizgiler fotoğrafa dinginlik verirken, ufuk çizgisinde olduğu gibi mekanı ve konumu belirtirken, dikey çizgiler hiyerarşik etki yaratabilir. Çapraz ve diyagonal çizgiler de dinamizm ve hareket vurgusu yapacaktır. Özellikle doğada sık karşımıza çıkan kıvrımlı çizgiler ise izleyicinin gözünün bu çizgilere takılmasına ve fotoğraf yüzeyinde dolaşmasına katkı sağlayacaktır. Çizgilere ilişkin özellikleri ve çeşitleri arttırmak tabii ki mümkündür. Çizgiler sayesinde perspektif etkiyi belirgin hale getirebileceğiniz gibi birbirine zıt yönde çizgiler ile fotoğraftaki devinimi ve çatışmayı izleyiciye aktarabilirsiniz.

Doku, fotoğrafta bakış açımıza ve kullanış biçimimize göre, bazen çok küçük nesnelerden oluşabileceği gibi bazen de oldukça büyük nesnelerin birleşiminden oluşabilir. Örneğin uzak açıdan çekilmiş bir gecekondu kümesi doku etkisi yaratabilir. Yine çok küçük kum taneleri de yan yana geldiğinde bir doku oluşturabilir. Işığın geliş yönü konunun yapısal özelliklerini ortaya koymak için önemlidir. Örneğin girintili çıkıntılı bir yüzey, dik gelen ışık altında detay vermeyen, boş bir alan olarak görülebilir. Dokuyu ortaya çıkarmak için ışığın ortama veya obje üzerine yatık şekilde gelmesi doğru seçim olacaktır.

Ritim ya da Ritm

Ritim bir çok sanat alanında olduğu gibi fotoğrafta da en temel kompozisyon öğelerinden biri olmuştur. Fotoğrafa konu olarak seçilen nesneyi birden çok sayıda kullanmaktır. Ritmi oluşturan ögelerin düzenli tekrarı, düzensiz tekrarından daha güçlü etki yaratır. Bir ormandaki ağaçların ritmi, tarlada yer alan tarım ürünlerinin ve çalışan işçilerin ritmi, denizde yer alan teknelerin ritmi, bir kent siluetinde oluşan binaların ritmi gibi örnekler verebiliriz. Ritim görüntüye zenginlik katmakla birlikte aynı zamanda doğrultu ve yön gösterme işlevi de görür.

Hepimizin bildiği gibi, fotoğraf, kaydetmek istediğimiz nesne, insan ya da manzaranın, iki boyutlu bir düzlemde ışıkla çizme işlemidir. Ancak, tabi ki, tüm bu saydıklarımız gerçekte üç boyutludur. İşte, fotoğraf yüzeyinde, bu üç boyutu yaratmak için, perspektif özelliğini kullanmalıyız. Perspektifi kullanarak, yapay bir derinlik ve bu sayede üç boyutu yaratabiliriz. Bunun için de farklı teknikleri kullanabiliriz.

Çizgi perspektif; fotoğrafa baktığınız noktaya göre, sonsuzda birleşiyormuş hissi yaratan paralel çizgilerle oluşur. Burada, tek kaçışlı, çift kaçışlı ve üç kaçışlı perspektif kullanabiliriz. Hava perspektifi ise, fotoğrafın çekildiği noktadan uzaklaştıkça, hava katmanları, atmosfer ve hatta güneşin etkisiyle, objelerin renk ve çizgilerinin netliklerini kaybetmesi ile karşımıza çıkar. Fotoğrafçıya yakın olan objeler daha net ve keskindir. Diyafram açıklığı ile bilerek yarattığımız alan derinliği nedeniyle objelerin netsizleşmesi ve bulanıklaşması, bu konunun dışındadır. Ayrıca, perspektif etkisinden yaralanarak bazı öğelerin vurgulanmasını sağlayabiliriz. Kullandığımız lenslerin özelliklerine göre de değişik etkiler katabiliriz. Mesela geniş açılı bir lens kullanarak, perspektif etkiyi arttırabileceğimiz gibi, tele objektif kullanarak, bu etkiyi daha yumuşak hale getirebiliriz.